blokchain teknolojisi (şant manukyan yazısıdır)
Gelecek ticaret sistemi.
Şant manukyan yazısıdır.
Etherium ve bitcoin
Tıpkı Bitcoin gibi Ether ve Ripple da çok hızlı bir şekilde yükseldikleri için Bitcoin ile aynı kategoride yani “dijital para” olarak görülüyor olmalarına rağmen çok büyük farklar mevcut. Önce Bitcoin’i özetlersek bir paranın kavramsal olarak sahip olması gereken özellikler testini geçti diyebiliyoruz.1-medium of exchange 2-store of value ve 3-unit of account . Giderek artan oranda alış verişlerinizde kullanabiliyorsunuz (altından daha fazla) , bazı insanlar tasarruflarını MB politikalarına karşı korumak için Bitcoin’e yatırıyor ve henüz 3. fonksiyonu tam olarak yerine getirememiş olsa da teorik olarak en az altın kadar ve bazen ondan daha fazla bu fonksiyonu yerine getirme şansı var. Peki spekülatif mi? Hem de son derece. Yükselişi bir yana hiçbir “para birimi” peg/deval, hiperenflasyon, ekonomik kriz, savaş vs yoksa 4 gün içinde 30% değer kaybetmez. Dün bir yatırımcımız ile sohbet ederken euro doları incelediğimde faiz makasına değindiğimi ancak Bitcoin’de faiz olmadığından bunun mümkün ol(a)mayacağından bahsetti. Bitcoin’de elbette faiz var, veren kurumlarda da söz konusu. İçinde bulunduğumuz sistemin böyle bir açık vermiş olması düşünülemez. Kısacası Bitcoin kavramı testi geçti ama gideceği yol çok.
Konuyu incelediğinizde karşınıza sık sık çıkacak olan bir cümle var: “Email is to the internet the way bitcoin is to blockchain” yani internet kavramı içinde email ne ise blockchain kavramı içinde bitcoin odur” Yani evrenin çok ufak bir parçası. Bu açıdan bakıldığında Ethereum sadece bir dijital para birimi değil aslında blokchain tabanlı bir platform. Yani merkezi bir koordinatör olmaksızın veri ve “smart contract” adı verilen programların bir networkte işlenmesi ve kaydedilmesini sağlayan bir yazılım . Blockchain teknolojisini yani işlemlerin dünyadaki pek çok bilgisayarda onaylanıp, kaydedilip, replike edilmesi alınıyor ve smart contractlarla bir adım öteye taşınıyor.
Bu noktada smart contract nedir veya Ethereum neyi başarıyor konusuna değinmekte fayda var. Çok kullanılan bir örnek üzerinden gideceğim. Arabanızı satmak istiyorsunuz ve IQ’nuz ve konuya hakimiyetiniz benimkinin 2 katı olduğundan bu işlemi bitcoin ile yapmaya karar verdiniz. Yine böyle bir alıcı da bulduğunuzda bitcoin gönderilir ve karşılığında arabanızı satarsınız. Elbette bir de noter/ ruhsat ve diğer gerekli belgeler yani işin “kamu/resmi makamlar” üzerinden yürüyen kısmı var. Ancak bu işlemlerden sonra arabanın sahipliği el değiştirebilir. Bu örnekte bitcoin sadece bankacılık sistemini bypass etti. Arabanın anahtarının kimde olduğu vs fark etmez elinde resmi belgeler üzerinde kimin adı varsa sahibi o.
Peki şöyle bir modele ne dersiniz? Y marka bir araba satın aldınız ve üretici firma sizin Bitcoin (public/private address kavramları var ama şimdilik açıklamıyorum) bilgilerinizi anahtar üzerinden güncelledi. Anahtarı sokete her yerleştirdiğinizde blockchainde var olan bilgi sayesinde arabanız ve size özel anahtarınız arasında bir teyit mekanizmasının ardından motor çalışacak. Arabayı başkasına sattığınızda blockchain’e yeni ve güncel bir block eklenecek ve artık sadece alıcının anahtarı motoru çalıştırabilecek. Teoride fiziki olarak anahtar değişimine bile gerek yok. Dikkat ederseniz teknoloji arabayı sadece sizin çalıştırmanızı sağladığından araya noter veya diğer unsurların girmesine gerek yok. Araba sizin zira zaten başka kimse çalıştıramaz (Private key kırılamaz varsayımı ile) .
Ancak bir sorun var. Alıcı bana parayı gönderse ve fakat bitcoinleri aldıktan sonra arabayı teslim etmezsem veya tam aksine araba artık alıcıya tanımlandıktan sonra bitcoinleri alamazsam? Noter veya herhangi bir resmi daire üzerinden yürümeyen bu işlemde taraflar birbirlerine neden ve nasıl güvensin? İşte smart contract teknolojisi ,yazılımı veya zeki insanlar her ne ad veriyorlarsa bu işe yarıyor. Alıcının ödemesi ve benim bilgilerim vs bitcoinlerin bana geçmesi ve aracın alıcıya transferi “tek bir işlem” olarak tanımlanabiliyor. İşlem gerçekleşirse taraflar hak ettiğini alıyor, madenciler işlemi proses etmezse hiç bir şey el değiştirmiyor. Bu durumda araç sahipliği resmi makamlar üzerinden değil çok kısa bir sürede (bu da Ether-Bitcoin arasında diğer bir fark aslında) 6 kademeli bir blockchain/güvenlik sistemi üzerinden el değiştiriyor. Dahası aracınızı satmak için fiziken bir yerde olmanıza da gerek yok. Şehir, ülke ve hatta uzay istasyonunda olduğunuz bir sırada bile bu işlemler gerçekleştirilebilir. Aslında şu anda da hayatımızda var olan bu sisteme daha basit bir örnek ise ofislerde var olan kahve makineleri. Para attığınızda makinenin kahvenizi vereceğini nereden biliyorsunuz? Aynı mantıkla çalışıyor. Makineye tanımlanmış olan “eğer 3 tl atılır ve enter tuşuna basılırsa kahveyi ver. Miktar 3 TL’den düşükse xx kadar daha talep et ve kahveyi verme, yüksekse xx kadar öde” kodu sayesinde işleminizde sorun çıkamayacağını biliyorsunuz.
Bu sistem pratik görünse de günümüz toplum yapısı ile henüz uyumlu değil. Zira merkezi bir otorite üzerinden yapılan işlemler size aracınız çalınsa bile sahipliğini kolaylıkla ispatlamanızı sağlıyor. Sigortalamanız veya bir kontrolde ruhsat göstermeniz vs gibi sadece bir anahtarla , şimdilik, yapamayacağınız işlemler de işin çabası. Ancak eskiden olmayan bir yöntem artık var….
Bitcoin ve Ethereum platformu arasındaki en temel farklardan bir tanesi bu. Pek çok kavram olduğundan konuya devam edeceğim…
Sant Manukyan
IS Investment
Manager | International Capital Markets
Şant manukyan yazısıdır.
Etherium ve bitcoin
Tıpkı Bitcoin gibi Ether ve Ripple da çok hızlı bir şekilde yükseldikleri için Bitcoin ile aynı kategoride yani “dijital para” olarak görülüyor olmalarına rağmen çok büyük farklar mevcut. Önce Bitcoin’i özetlersek bir paranın kavramsal olarak sahip olması gereken özellikler testini geçti diyebiliyoruz.1-medium of exchange 2-store of value ve 3-unit of account . Giderek artan oranda alış verişlerinizde kullanabiliyorsunuz (altından daha fazla) , bazı insanlar tasarruflarını MB politikalarına karşı korumak için Bitcoin’e yatırıyor ve henüz 3. fonksiyonu tam olarak yerine getirememiş olsa da teorik olarak en az altın kadar ve bazen ondan daha fazla bu fonksiyonu yerine getirme şansı var. Peki spekülatif mi? Hem de son derece. Yükselişi bir yana hiçbir “para birimi” peg/deval, hiperenflasyon, ekonomik kriz, savaş vs yoksa 4 gün içinde 30% değer kaybetmez. Dün bir yatırımcımız ile sohbet ederken euro doları incelediğimde faiz makasına değindiğimi ancak Bitcoin’de faiz olmadığından bunun mümkün ol(a)mayacağından bahsetti. Bitcoin’de elbette faiz var, veren kurumlarda da söz konusu. İçinde bulunduğumuz sistemin böyle bir açık vermiş olması düşünülemez. Kısacası Bitcoin kavramı testi geçti ama gideceği yol çok.
Konuyu incelediğinizde karşınıza sık sık çıkacak olan bir cümle var: “Email is to the internet the way bitcoin is to blockchain” yani internet kavramı içinde email ne ise blockchain kavramı içinde bitcoin odur” Yani evrenin çok ufak bir parçası. Bu açıdan bakıldığında Ethereum sadece bir dijital para birimi değil aslında blokchain tabanlı bir platform. Yani merkezi bir koordinatör olmaksızın veri ve “smart contract” adı verilen programların bir networkte işlenmesi ve kaydedilmesini sağlayan bir yazılım . Blockchain teknolojisini yani işlemlerin dünyadaki pek çok bilgisayarda onaylanıp, kaydedilip, replike edilmesi alınıyor ve smart contractlarla bir adım öteye taşınıyor.
Bu noktada smart contract nedir veya Ethereum neyi başarıyor konusuna değinmekte fayda var. Çok kullanılan bir örnek üzerinden gideceğim. Arabanızı satmak istiyorsunuz ve IQ’nuz ve konuya hakimiyetiniz benimkinin 2 katı olduğundan bu işlemi bitcoin ile yapmaya karar verdiniz. Yine böyle bir alıcı da bulduğunuzda bitcoin gönderilir ve karşılığında arabanızı satarsınız. Elbette bir de noter/ ruhsat ve diğer gerekli belgeler yani işin “kamu/resmi makamlar” üzerinden yürüyen kısmı var. Ancak bu işlemlerden sonra arabanın sahipliği el değiştirebilir. Bu örnekte bitcoin sadece bankacılık sistemini bypass etti. Arabanın anahtarının kimde olduğu vs fark etmez elinde resmi belgeler üzerinde kimin adı varsa sahibi o.
Peki şöyle bir modele ne dersiniz? Y marka bir araba satın aldınız ve üretici firma sizin Bitcoin (public/private address kavramları var ama şimdilik açıklamıyorum) bilgilerinizi anahtar üzerinden güncelledi. Anahtarı sokete her yerleştirdiğinizde blockchainde var olan bilgi sayesinde arabanız ve size özel anahtarınız arasında bir teyit mekanizmasının ardından motor çalışacak. Arabayı başkasına sattığınızda blockchain’e yeni ve güncel bir block eklenecek ve artık sadece alıcının anahtarı motoru çalıştırabilecek. Teoride fiziki olarak anahtar değişimine bile gerek yok. Dikkat ederseniz teknoloji arabayı sadece sizin çalıştırmanızı sağladığından araya noter veya diğer unsurların girmesine gerek yok. Araba sizin zira zaten başka kimse çalıştıramaz (Private key kırılamaz varsayımı ile) .
Ancak bir sorun var. Alıcı bana parayı gönderse ve fakat bitcoinleri aldıktan sonra arabayı teslim etmezsem veya tam aksine araba artık alıcıya tanımlandıktan sonra bitcoinleri alamazsam? Noter veya herhangi bir resmi daire üzerinden yürümeyen bu işlemde taraflar birbirlerine neden ve nasıl güvensin? İşte smart contract teknolojisi ,yazılımı veya zeki insanlar her ne ad veriyorlarsa bu işe yarıyor. Alıcının ödemesi ve benim bilgilerim vs bitcoinlerin bana geçmesi ve aracın alıcıya transferi “tek bir işlem” olarak tanımlanabiliyor. İşlem gerçekleşirse taraflar hak ettiğini alıyor, madenciler işlemi proses etmezse hiç bir şey el değiştirmiyor. Bu durumda araç sahipliği resmi makamlar üzerinden değil çok kısa bir sürede (bu da Ether-Bitcoin arasında diğer bir fark aslında) 6 kademeli bir blockchain/güvenlik sistemi üzerinden el değiştiriyor. Dahası aracınızı satmak için fiziken bir yerde olmanıza da gerek yok. Şehir, ülke ve hatta uzay istasyonunda olduğunuz bir sırada bile bu işlemler gerçekleştirilebilir. Aslında şu anda da hayatımızda var olan bu sisteme daha basit bir örnek ise ofislerde var olan kahve makineleri. Para attığınızda makinenin kahvenizi vereceğini nereden biliyorsunuz? Aynı mantıkla çalışıyor. Makineye tanımlanmış olan “eğer 3 tl atılır ve enter tuşuna basılırsa kahveyi ver. Miktar 3 TL’den düşükse xx kadar daha talep et ve kahveyi verme, yüksekse xx kadar öde” kodu sayesinde işleminizde sorun çıkamayacağını biliyorsunuz.
Bu sistem pratik görünse de günümüz toplum yapısı ile henüz uyumlu değil. Zira merkezi bir otorite üzerinden yapılan işlemler size aracınız çalınsa bile sahipliğini kolaylıkla ispatlamanızı sağlıyor. Sigortalamanız veya bir kontrolde ruhsat göstermeniz vs gibi sadece bir anahtarla , şimdilik, yapamayacağınız işlemler de işin çabası. Ancak eskiden olmayan bir yöntem artık var….
Bitcoin ve Ethereum platformu arasındaki en temel farklardan bir tanesi bu. Pek çok kavram olduğundan konuya devam edeceğim…
Sant Manukyan
IS Investment
Manager | International Capital Markets
